مقدمه

بشر گرفتار مشکلات درونی و بیرونی است به این معنی که از یک طرف زرق و برق دنیای مادی چشم وگوشش را در برون به خود متوجّه کرده است واز سوی دیگر وسوسه های شیطان و تمایلات غریزی از درون او را مضطرب و پریشان دارد.

حال جای این سئوال است که برای کسب سعادت و علاج این اضطراب ونگرانی چه می­شود کرد؟

-آیا قانون می­تواند این را انجام دهد؟

-آیا جریمه و زندان و تهدید، قادر است چنین اقدامی‌بنماید؟

-آیا حتی تربیت قادر به چنین اصلاحی است؟

در جواب تمام این سئوالات باید گفت: خیر، این ها پیشنهادات خوبی است اما بارها امتحان شده است و هیچ عاقلی آزموده را مجدداً نیازماید.

این ها که گفته شد دردها را در یک حد معمولی تسکین می­دهد ولی به منزله پمادی است که بر روی موضع درد می­مالند که فقط درد را تسکین می­دهد مثلاً قانون برای سعادت بشر پیشنهاد خوبی است ولی کاربری آن تا یک حدی است و روزی به بن بست می­رسد کما اینکه در بسیاری از کشورها چندین و چند بار در قانون اساسی تجدید نظر و چندین مرتبه قانونشان را عوض نموده اند.

یا تربیت را تا حدودی می­توان قدرتمند دانست ولی بالاخره در جدال بین غرائز و تربیت ثابت شده است که دست غرائز به عنوان پیروز بالا می­رود در اینجا انسان به یاد داستانی می­افتد که: گربه های تربیت شده ای را در اطراف سفره ای شمع به دست گمارده بودند تا محفلشان روشن بماند شخصی که خواست قدرت غریزه را گوشزد نماید و نظر خود را در بحثی که می­گفت غریزه غالب می­شود ثابت کند چندین موش چاق و چله را در اطراف سفره رها کرد گربه ها به دنبال لقمه های لذیذشان (موشها) فرار کردند و بدین ترتیب ثابت کرد که آری تربیت مؤثر است البته تا حدی.

جریمه و مجازات وزندان نیز خواهد توانست تا حدودی از خصلتهای منفی انسان جلوگیری کند ولی آنگاه که مجری قانون غایب شد معایب ظاهر خواهند شد، به عنوان مثال تا زمانی که پلیس بر سر چهار راه است خلافی صورت نمی­گیرد ولی بعد از آن که ضامن اجرا را نبیند خود را ضامن نمی­داند و صاحب نفوذی که با امضای خود می­تواند حقّی را ناحقّ کرده و به ثروت برسد، آن زمانی ملاحظه خواهد کرد که ترس گرفتار شدن در دست قانون را داشته باشد ولی در غیر این صورت با کمال    بی­پروایی این حقّ­کشی را انجام خواهد داد، فروشنده کالا در صورتی کم فروشی وغش در معامله نخواهد کرد که از تعزیرات و جریمه بترسد ولی زمانی که راه فراری بیابد فرار خواهد کرد.

پس برای سعادت بشر نه قانون نه تربیت و نه جریمه و تهدید هیچکدام به تنهایی قدرت تضمین ندارند، کدام قانون یا تربیت یا تهدید می­تواند انسانی را که وصیت می­کند دهکده ای برای گربه ها با میلیون ها از پول به جا مانده از او بسازند را سر عقل بیاورد و به او بگوید بچه های انسان در آفریقا هزاران هزارشان می­میرند و او به یاد بچه های گربه و دهکده آن هاست؟!

کجا قانون و تربیت توانسته در شخص سرمایه داری که میلیون ها تومان سرمایه را خرج سگش می­کند و یا ویلاها و کاخ­های کذایی برای خودش می­سازد و از درد محرومان و فقرای عالم بی خبر است نفوذ کند، کدام قانون است که بتواند جلوی کشورها و دولت های استکباری را بگیرد که بر سر ملتهای جهان سوم این همه بلا نیاورند، با فرهنگ آنان بازی نکنند، منابع و منافع آنان را غارت نکنند؟!

اینجا جای بحث اخلاق است، چیزی که به حقّ می­تواند ضامن اجرا باشد سرمایه ای که نه در جیب انسان و نه در صندوق نسوز انسان بلکه در درون جان او جای دارد، خصلتی که انسان را بنی آدم ساخته و چون عضوی بدرد آید او را آزرده می­سازد و گاهی به حدی می­رسد که برای عضوی از جامعه ایثارگرانه خود را فدا می­کند، وجدان اخلاقی در سایه ایمان مذهبی از عهده این امر مهم برآمده و تنها راه علاج مشکلات بشری است.

مجموعه ای که پیش روی شماست مطالبی است که طی مقالات مستمری که در ماهنامه کشتی نجات از ستاد نماز جمعه آباده منتشر شده است و اکنون به صورت کتابی جمع آوری و بازنگری شده است که پیش از شروع نظر خوانندگان محترم را به دو موضوع جلب می­کنم:

      الف – نظر به اینکه این مباحث مربوط به اخلاق است استدعا      می­کنم به مصداق«…اُنظُر اِلی ما قال وَ لا نَنظُر الی مَن قال»[1] فقط به عنوان نوشته ای که شخصی که بنای نشر معارف دین با قلم شکسته اش را دارد به نویسنده اش بنگرید، زیرا نگارنده به دلیل عامل نبودن نادانی بیش نیست.

تو سخن را شنو که حالش چیست                   بر نگارنده سخن منگر

ب-از صاحبان اخلاق حسنه و از مربیان اخلاق و خوانندگان محترم این سطور تقاضا می­کنم برای اصلاح کارمان ما را با اندرز و نصیحتشان ارشاد و برای موفقیت دست اندرکاران جمع آوری و چاپ این مجموعه  که به حقّ کوشیده­اند دعای خیر نمایند.

سید حسن موسوی خراسانی

تجدید نظر جهت چاپ مجدد

ذیقعده الحرام 1437 هجری قمری

مردادماه 1395 هجری شمسی

[1] . (غررالحکم صفحه 361)

نسخه pdf کتابآب وسراب جیبی 1